سراج الملوک

توضیحات

سراج الملوک
سراج الملوك، اثر أبوبكر محمد بن وليد فهرى طرطوشى مالكى (متوفی 520ق)، كتابى است در سياست و اداره حكومت كه به زبان عربى و در نيمه اول قرن ششم هجرى نوشته شده است.

اين اثر كه مشهورترين كتاب نويسنده مى‌باشد، يكى از كتاب‌هايى است كه در عصر اسلامى درباره موضوع ادب به مفهوم عام و آداب مملكت‌دارى به طور خاص نوشته شده است.

طرطوشى معتقد است رفتار سياسى بايد همراه با پايبندى به اصول اخلاقى باشد.

ساختار
كتاب در دو جزء، در 64 باب عرضه شده است. پس از مقدمه‌اى از محقق در معرفى شخصيت مصنف، به معرفى ابواب كتاب پرداخته مى‌شود. مراجع كتاب در انتهاى آن قيد شده است.

گزارش محتوا
طرطوشى در ابواب متعدد كتابش مطالبى را ذكر كرده كه مى‌توان آنها را شرح مفصلى بر سخنان امام على(ع) شمرد. وى ضمن بيان و توضيحى كه مستند به مجموعه‌اى از تجارب پادشاهان و دولت‌ها در تاريخ مى‌باشد، بحث مفصل و گسترده‌اى را پيش مى‌كشد. خلاصه انديشه او در اين موضوع اين است كه عدالت، اساس پادشاهى و رمز تمدن به شمار مى‌رود و دولت‌ها بر پايه عناصرى وابسته به هم استوارند: (سلطانى بدون لشكر و لشكرى بدون مال و مالى بدون ماليات گرفتن و ماليات بدون آبادانى و آبادانى بدون عدالت، وجود ندارد; پس عدالت پايه ديگر پايه‌هاست).

او همين طور با استناد به تجربه‌هاى تاريخى، معتقد است كه علل اصلى زوال دولت‌ها سه چيز است: خوش‌گذرانى شاهان, استبداد, به حكومت رسيدن افراد ضعيف يا خردسال.

در كتاب، بابى گشوده شده است كه در آن، طلب ملك توسط حضرت سليمان(ع) توجيه شده است؛ زيرا نويسنده معتقد است پيامبرانى مانند حضرت سليمان(ع) و يوسف(ع)، هدفى جز خدمت نداشته‌اند؛ به‌ويژه حضرت يوسف(ع) كه تصدى اين منصب در او متعين و منحصر بوده است و به قول زمخشرى در تفسير كشاف، يوسف(ع) قصد داشت تا احكام الهى را اجرا كند و اقامه حق و بسط عدل نمايد و مى‌دانست كه هيچ كس غير از او از عهده اين كار بر نمى‌آيد؛ پس توليت و مقام را با هدف جلب رضاى خدا طلب مى‌كرد، نه به علت دوست داشتن سلطنت و دنيا.

محقق كتاب، نعمان صالح نعمان، نسخه‌هاى مختلف كتاب را مورد بررسى قرار داده و شرح حال مختصرى از اعلامى كه اسمشان در كتاب ذكر شده، ارائه كرده است.

وضعيت كتاب
در پايان كتاب، به فهرست اعلام، مكان‌ها، قبائل، آيات، احاديث، اشعار، كتب وارده در متن و فهرست موضوعات، اشاره شده است.