الاشتقاق نوشته محمد بن حسن ابن درید چاپ لبنان

توضیحات

الاشتقاق نوشته محمد بن حسن ابن درید چاپ لبنان
نویسنده: محمد بن حسن ابن درید.
چاپ لبنان.
المؤلف: أبو بكر محمد بن الحسن بن دريد الأزدي (المتوفى: 321هـ)
تحقيق وشرح: عبد السلام محمد هارون
الناشر: دار الجيل، بيروت – لبنان
الطبعة: الأولى، 1411 هـ – 1991 م
عدد الأجزاء: 1

«الاشتقاق»، کتابی است به زبان عربی ، تالیف ابو بکر، محمد بن حسن بن درید و مشتمل بر اشتقاق اسامی قبایل و عشایر عرب و سران و ریش سفیدان و شعرا و قهرمانان معروف هر قبیله. برخی، چون یاقوت حموی از این کتاب، با عنوان «کتاب اشتقاق اسماء القبائل» یاد کرده‌اند.

۱ – معرفی اجمالی

اشتقاق، در لغت به معنی برگرفتن بخشی از یک چیز است. این کلمه تقریبا معادل علم ریشه شناسی و در اصطلاح دانشمندان عرب، درآوردن یک لفظ از لفظی دیگر است، به شرط مناسبت در معنی و ترکیب و مغایرت در ساخت. با توجه به این تعریف، می‌توان گفت که اشتقاق خاستگاه یک واژه را مورد بررسی قرار می‌دهد و به دنبال روابط میان واژگانی است که به نوعی با یک دیگر پیوند آوایی و معنایی دارند.
انگیزه ابن درید، در تدوین این کتاب، به گفته خود او، دادن پاسخ به کسانی ( شعوبیان ) است که از روی نادانی یا تجاهل، نام‌هایی چون کلب، کلیب و… را زشت می‌دانستند و به صاحبان آن نام‌ها کنایه می‌زدند. وی، کوشیده است که علت این نام گذاری‌ها را بیان کند.
این اثر در جهت ضبط دقیق اعلام عربی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که به نحو مستوفی، به بیان صیغه و مدلول لغوی آنها پرداخته است.

ساختار کتاب

کتاب، دارای دو جزء (در یک مجلد) است و مشتمل بر مقدمه‌ای به قلم محقق و شارح، عبد السلام محمد هارون، مقدمه مؤلف و یک صد و یازده فصل و نیز بخش استدراکات است.