کتاب مروج الذهب مسعودی

توضیحات محصول

مُروج‌الذَهَب و معادن‌الجوهر به فارسی(: مَرغزارهای زر و کان‌های گوهر) کتابی است تاریخی نوشته علی بن حسین مسعودی، تاریخ‌نویس و جغرافی‌دان سدهٔ ۴ هجری. نام کتاب (که برخی به اشتباه مروّج الذهب می‌خوانند) به معنی گذرگاه‌ها و معدن‌های گوهر است (مروج جمع مَرج به معنای چمنزار یا مرغزار است). این کتاب نزد اروپائیان آواز قوی مسعودی نیز نامیده می‌شود.. ابوالحسن علی بن حسین علی بن عبدالله هزلی در سال 283 هجری/896 میلادی در شهر بابِل به دنیا آمد و پس از مدتی در بغداد سکونت گزید. مسعودی گویا از نوادگان یکی از صحابی معروف پیامبر اسلام (ص) به نام عبدالله بن مسعود بوده است.تاریخنگاری برای مسعودی فقط نقل روایات تاریخی از گذشتگان نیست بلکه به تصریح خودش در مقدمه کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر: تاریخنگاری فقط با نشستن در خانه تتبع در کتب، جور در نمی آید. مسعودی تاریخ هر منطقه ای را که ثبت کرده خود به آن دیار سفر کرده است و اماکن تاریخی آن منطقه را بررسی کرده و با علما و خبرگان آن موضوع به سخن نشسته است.. مروج‌الذهب که در ۱۳ جلد به نگارش درآمده به ضبط و ثبت تاریخ بشر، داستان‌های تاریخی و مسائل قوم‌شناسی مللی می‌پردازد که مسعودی در مسیر مسافرتهای خود درطول 25سال آنها را ملاقات کرده بود. مسعودی در طول این سفرها به شهرهای مختلف ایران سفر کرد؛ بعد از مسافرت به سواحل خزر به آسیای مرکزی رفت و از آنجا عازم هندوستان شد. وی پس از آن با سفری دریایی عازم چین شد و بلاد آسیای جنوب شرقی همچون سیلان (سریلانکای امروزی) و مالزی را زیر پا گذاشت و در بازگشت به آفریقا رفت و حتی نقل است که به جزایر ماداگاسکار نیز سفر کرد، از همان راه دریا به عمان و جزیره العرب آمد و از آنجا عازم شامات و سرحدات روم (سوریه و ترکیه امروزی) شد. مدتی در دمشق ساکن بود و از آنجا به مصر رفت و در فسطاط مصر بود که کتاب مروج الذهب را به پایان برد و همانجا سکونت کرد و در سال 345 یا 346 هجری در قاهره مصر وفات کرد.بررسی محتوای کتابکتاب مروج الذهب به طور کلی به 2 بخش اصلی تقسیم میشود. بخش اول کتاب راجع به تاریخ جهان تا پیدایش اسلام است و بخش دوم، بررسی تاریخ اسلام از زمان تولد پیامبر اکرم (ص) تا زمان وفات ایشان و بعد بررسی تاریخ خلفای راشدین، تاریخ خلفای بنی امیه، و تاریخ خلافت عباسیان تا سال 332 هجری یعنی زمان خلافت المطیع لله را در می گیرد.مسعودی در بخش اول کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر، تاریخ جهان را بررسی کرده و تاریخ اقوام مختلف همچون تاریخ ایران، یونان، هند، آفریقا، اعراب و غیره را در کتاب خود گنجانده است. همچنین بسیاری اطلاعات جغرافیایی را نیز در جای جای مطالبش ذکر کرده است.یکی از مهمترین بخشهای کتاب مقدمه ی کوتاه مسعودی در مورد این کتاب است. وی در مقدمه به موارد بسیار مهمی اشاره می کند که اهم آنها عباتند از:• انگیزه تالیف این کتاب• اهمیت مشاهده و معاینه (تجربه) در کسب منابع تاریخی• معرفی افراد و کتبی که در نگارش این کتاب از آنها به عنوان منبع استفاده کرده است• تعریف و تمجید از برخی از کتب و مورخین همچون، ابن خردادبه، دینوری، بلاذری، زکریای رازی، هیثم بن عدی ابن اسحاق، ابو مخنف، محمد بن سائب کلبی، واقدی و مدائنی. طبری و … که نشان می دهد مولف به این افراد در میان منابع خود اعتمادی داشته است. او «تاریخ طبری» را کتابی پرفایده و سودمند دانسته است• کتاب در جمادی الاول سال 332 به پایان رسیده است.تتمه کتاب شامل لیست افرادی است که تا سال 235 هجری به امارت حج منصوب شده بودند. در بخش دیگری از مقدمه ی کتاب، نویسنده فهرست ابواب این کتاب را نام می برد و تصریح می کند که کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر در 132 باب تنظیم شده است.از نکات جالب توجه در کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر، پرداختن به زندگی و مقاتل علویان است. حتی در آخر کتاب خود تصریح می کند که با خود عهد کرده بود که زندگی و مقتل آل ابی طالب را به فراخور زمان ثبت کند و بابی را در آخر کتاب به این موضوع اختصاص می دهد.اما سوال اساسی این است که چرا به مسعودی لقب امام المورخین داده اند؟ مگر مسعودی چه سبک خاصی از تاریخ نگاری را در پیش گرفته بود؟سبک تاریخنگاری مسعودی در کتاب مروج الذهب و معادن الجوهربه طور کلی می توان سبک تاریخنگاری مسعودی در کتاب مروج الذهب در چند شاخص مهم خلاصه کرد:• سبک نگارش تاریخی به شکل ساده و مختصر نویسی و پرهیز از تکلف• حذف سلسله ی راویان و اسانید روایات و ثبت مصادر و منابع در ابتدای کتاب• نگارش تاریخی بر اساس موضوع (موضوع محوری) و تلفیق سبک نگارش موضوع محور با سبک نگارش سالشماری• جمع آوری و تحلیل اطلاعات تاریخی از 3 روش مختلف: حدیث محوری، مشاهده و تحقیق میدانی و تحلیل عقلی اطلاعات تاریخی• گلچین نمودن و انتخاب یک روایت درست به جای نقل همه روایات• پرهیز از تعصبات گرایشات سیاسی و مذهبی• آمیختن تاریخ با جغرافیا و بررسی موضوعات تاریخی در بستر جغرافیاییاعتبار و اهمیت کتاب مروج الذهب و معادن الجوهرهمانطور که ذکر شد فقط 2 کتاب از حدود 40 کتابی که مسعودی نوشته است؛ باقی ماند؛ یکی کتاب مروج الذهب و دیگری کتاب التنبیه و الاشراف، همین امر اهمیت این 2 کتاب باقی مانده را دو چندان می کند. به طور کلی عوامل مختلفی سبب افزایش اهمیت و اعتبار کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر شده است از طرفی کتاب مروج الذهب خلاصه 2 کتاب مهم مسعودی در تاریخ است که بسیار مفصل بوده اند و با توجه به اینکه آن 2 کتاب هم اکنون در دسترس نیستند مروج الذهب اهمیتی پیدا کرده است. از سوی دیگر مسعودی زمانی اقدام به نگارش این کتاب کرده است که دوره ی طولانی سفرهایش را پشت سر گذاشته بود و علمای مختلف را در مناطق دور و نزدیک درک کرده بودو با کوله باری از علم و اطلاعات و تجربیات عینی، اقدام به نگارش این کتاب کرده است.باری از دیر باز کتاب مروج الذهب مورد توجه مورخان و جغرافی دانان بوده است و یکی از منابع مهم و دست اول در مورد تاریخ اسلام تا اواسط خلافت عباسیان به شمار می آید. ابن خلدون در کتاب تاریخش علی رغم اشکالاتی که بر مسعودی وارد می داند اما اثر او را ستوده است. حتی برخی از مورخان معاصر عرب معتقدند ابن خلدون، سبک جدید تاریخنگاری و فلسفه ی تاریخش را به تقلید از سبک مسعودی در کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر، پیش برده است.همانطور که ذکر شد با چاپ و ترجمه ی کتاب مروج الذهب به زبان های لاتین، اعتبار این کتاب نزد مستشرقان روبروز شد. برای بسیاری از مستشرقان کتاب مروج الذهب نه تنها منبعی دست اول در مورد تاریخ اسلام است. بلکه در تاریخ اقوام باستانی همچون ایرانیان، روس ها، چین، و روم نیز کتاب مروج الذهب را به عنوان منبع دست اول به شمار می آورند چون مسعودی خود به آن مناطق سفر کرده است و نتیجه مشاهدات و تجربیات و تحقیقات میدانی خود را ارائه داده است.چاپ و ترجمه های کتاب مروج الذهب و معادن الجوهرگویا اولین بار جلد اول این کتاب توسط آلویس اشپرنگر در سال 1841 به انگلیسی چاپ شد. تا اینکه در سالهای 1866 تا 1871، باربیه دومینار و پاوت دوکورتی این کتاب را به زبان فرانسوی در پاریس چاپ کردند و همین نسخه تا 100 سال نسخه استاندارد در دانشگاه های غربی بوده است. در سال 1966 چارلز پلات ویرایش جدیدی از کتاب مروج الذهب را در 5 جلد در دانشگاه لبنانی بیروت منتشر کرد. همچنین سال 1989، پائول لوند و کارولین استون کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر را به زبان انگلیسی ترجمه کردند و با نام Meadows of Gold and Mines of Gems منتشر نمودند.در سال 1316 هجری قمری، میرزا حیدر علی فخر الادباء این کتاب را به زبان فارسی ترجمه کرد که نسخه خطی آن در کتابخانه مجلس موجود است.اما ترجمه فارسی که امروزه از این کتاب در دسترس است متعلق به استاد ابوالقاسم پاینده است که در 2 جلد توسط انتشارات علمی و فرهنگی چاپ شده است

…