درباره کتاب قانون ابن سینا
کتاب قانون در طب یا به اختصار قانون، یکی از کتاب های ابن سینا در زمینه پزشکی است. که نزدیک به هفتصد سال در مراکز علمی اروپا تدریس می شد. دومین کتابی که در اروپا به چاپ رسید، کتاب قانون ابن سینا بود. حتی در دوران کنونی نیز به عنوان بخش مهمی از طب کهن در مهم ترین مراکز و دانشگاه های جهان تدریس می‌شود. اصل کتاب به زبان عربی نوشته شده است که چند صد سال به عربی تدریس می شد. و سر انجام عبدالرحمن شرفکندی (هَه ژار) در دهه های ۱۳۴۰ و ۱۳۶۰ شمسی، آن را به زبان فارسی ترجمه کرده است.
درباره آثار طبی ابن سینا
ابن سینا در آثار طبی خود و به ویژه در قانون، تعالیم عملی و بالینی را در قالب تعریف های نظری و علمی بیان کرده است. مشاهدات بالینی قانون را می‌توان با مفاهیم تجربی بالینی الحاوی مقایسه کرد. ابن سینا، رازی را شایسته نام پزشک و حکیم نمی دانست، اما عملاً بسیاری از روش های درمان و کار تجربی خود را از الحاوی رازی آموخته بود. ابن سینا در شرح دارو های مفرد و قراباذین، نخست ماهیت شان را ذکر می‌کند و بعد نوع عالی و دانی آن را شرح می‌دهد. اکثر دارو های ذکرشده از داروهای گیاهی یا حیوانی است. او از مواد معدنی و ترکیبات شیمیایی نیز در دارو سازی استفاده می کرده است؛ از جمله: طلا، سرب، نقره، سفیداب، گوگرد، زرنیخ، لاجورد، و زنگار. ابن سینا، ضمن توصیف کارکرد این مواد، اطلاعات جالبی نیز درباره شیمی غیر آلی بیان کرده است. در کتاب اول قانون، برخی اطلاعات درباره طرز آزمایش مواد دقیقاً آمده است. از جمله شرح تصفیهٔ آب هنگام مسافرت. در کتاب قانون ابن سینا به نکات خاصی اشاره می کند که پیش و حتی پس از آن دوره، به آن ها توجه چندانی نمی شده. کتاب قانون ابن سینا مهم ترین و مفصل ترین کتاب قانون ابن سینا از اُمّهات کتب طبی در تمدن ایران پس از اسلام و از جمله مهم‌ترین آثار پزشکان دنیا قدیم است. بسیاری از دانشمندان و علاقمندان به علم طب و دارو سازی تمایل به مطالعه ای این اثر عظیم دارند. اما به دلیل زبان متن کتاب که عربی می باشد، با مشکل مواجه می شوند.
محتوای کتاب قانون ابن سینا
کتاب قانون ابن سینا عظیم بیش از یک میلیون کلمه دارد و شامل پنج بخش (کتاب) است. که هریک به چند «فن»، «تعلیم»، «جمله» و «فصل» تقسیم می‌شود. پنج بخش کتاب عبارتند از: کلیات طب، ادویهٔ مفرده، امراض مخصوص اعضاء، امراض عمومی بدن، و ادویهٔ مرکبه. در کتاب قانون ابن سینا یاد شده سعی بلیغی در تعریف الفاظ طبی به گونه ای منطقی کرده و در تقسیم موضوعات و شرح مطالب نیز از روشی منطقی پیروی کرده است. قانون را باید ترکیبی علمی از تجارب بالینی بو علی، آثار و تعالیم جالینوس و بقراط و ارسطو و نوشته های پزشکان ایرانی و مسلمان پیش از خود، چون رازی، ابن ربن طبری و ابوسهل مسیحی دانست. خردسالان (از روز تولّد تا دوران جوانی) از لحاظ گرمی مزاج نزدیک به حالت معتدل و از لحاظ رطوبت مزاج از حد معتدل پا فراتر نهاده اند. نظریه پزشکان پیشین درباره گرم مزاجی خردسالان و جوانان با هم اختلاف دارد. برخی برانند که گرمی خردسالان بیشتر که به این جهت نمو آنها سریع تر انجام می گیرد و اعمال طبیعی زیستی از قبیل اشتها و هضم بیشتر است و تداوم زیادتری دارد. و علاوه بر آن حرارت غریزی که ناشی از مایع منی است در مرحله خردسالی به منشاء نزدیکتر و مجتمع تر است. گروهی دیگر را اعتقاد بر این که حرارت غریزی در مزاج جوانان بسیار نیرومندتر است. زیرا که خون در آنها بیشتر و استوارتر می باشد و به همین جهت هم جوانان به خونریزی بینی بیشتر و حادتر دچار می گردند تمایل مزاج جوانان به صفراوی بودن بیشتر می باشد. ادامه کتاب قانون ابن سینا مزاج خردسالان به سوی بلغمی بودن گرایش دارد. جوانان در جنبش و جهش نیرومندترند و جنبش خود از گرمی منشاء می گیرد، و نیز جوانان دارای گوارش و هضم قوی تر هستند و این توانایی نیز بر اثر حرارت است . لیکن اشتها ناشی از سردی است و با حرارت بیگانه است، به این جهت عارضه “سیری ناپذیری” (جوع الکلب) از سردی بروز می کند. و به همین خاطر جوانان دارای گوارش قوی تر هستند. خردسالان بیشتر از جوانان به عارضه تهوع و استفراغ و سوء هضم ناشی از پرخوری دچار می شوند. بیماری های جوانان مانند تب غب (تب یک روز در میان) و داشتن تخلیه صفراوی دلیلی بر گرمی مزاج آنان می باشد. لیکن بیماری های خردسالان غالبا رطوبی و سرد است و این افراد به تب بلغمی دچار می شوند. و قسمت عمده آنچه را که در ضمن تخلیه بیرون می دهند بلغم است. رشد و نمو خردسالان نیز از رطوبت زیاد نه گرمی مزاج آنان و همین طور زیادی اشتها آنان دلیل بر کاهش حرارت آنها است. بخش های کتاب قانون در طب از نکات قابل توجه کتاب قانون در طب دسته بندی و تعاریف دقیق و منظم از علوم دارو و طب است. این اثر به پنج بخش یا کتاب تقسیم شده. که کتاب نخست به تعاریف کلی طب، معرفی اندام و اعضا بدن، راه های حفظ تندرستی و درمان بیماری ها و مرگ و کتاب دوم به ادویه مفرده یا دارو های ساده که عمدتا گیاهی اند و تعداد آن ها به هشتصد قلم هم می رسد. کتاب دوم قانون ابن سینا به طور کلی بیشتر به علم داروشناسی و ویژگی ها و خاصیت آن ها پرداخته است. و از نکات مثبت آن، تهیه فهرستی از نام داروها برحسب حروف الفبا می باشد. کتاب سوم قانون ابن سینا که خود به تنهایی سه جلد که امراض جزویه که اعضای بدن را درگیر می کنند. و کتاب چهارم قانون ابن سینا تب و امراض جزویه ای که مختص به عضو نمی باشند و عمومی اند را مورد بررسی قرار می دهد. در کتاب پنجم قانون ابن سینا ادویه مرکبه و داروسازی و انواع پاد زهر را شرح می دهد. که تعداد این دارو های ترکیبی به حدود ششصد و پنجاه عدد می رسد. خلاصه کتاب قانون ابن سینا کتاب قانون ابن سینا مهم ترین و مفصل ترین کتاب ابن سینا در طب می باشد. از مهم ترین کتب طبی در تمدن اسلامی و طب قدیم است. که توسط ابن سینا و به خواهش یکی از دوستان صدیق او نگاشته شده. اما به تمامی زبان های علمی دنیا ترجمه شده و به طور خلاصه ابن سینا نوشته های خود را در قانون در قالب پنج کتاب گرد آوری کرده که عبارتند از: فصل اول ابو علی سینا : در امور کلی طب ( کلیات علم طب ) کتاب دوم ابو علی سینا : در دارو های ساده ( ادویه مفرده ) فصل سوم ابو علی سینا : در بیماری های جزئی که به طور آشکار و نهان بر اندام های آدمی، از سر تا قدم عارض می شوند. کتاب چهارم ابو علی سینا : در بیماری های جزئی که ویژه یک اندام خاص نیست ( عمومی است ) و همچنین بیماری های مربوط به آراستگی ظاهر تن. فصل پنجم ابو علی سینا : در ترکیب داروها. کتاب قانون ابن سینا برگزیده ای مفید و کاربردی از پنج کتاب مذکور می باشد. در این برگزیده سعی شده تا مطالبی که عمومی و کاربردی تر هستند گردآوری شود. ابو علی سینا به نیکویی نام کتاب خود را قانون در طب، نهاد. یعنی قانون تندرستی و اعاده آن. کتاب ابن سینا از بزرگ ترین فیلسوف اسلامی و ایرانی که بی گزاف ام الکتاب کتاب های طب مزاجی شمرده می شود.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.