کتاب فرگشت آنچه هر کس نیاز دارد بداند نوشته رابین دانبار ترجمه حسین جرجانی

• کتاب ” فرگشت؛ آنچه هر کس نیاز دارد بداند “
• نوشته “رابین دانبار”
• ترجمه حسین جرجانی

🔹اواخر ژوییه سال ۶۴۵ میلادی، و چند ماه پس از آغاز خلافت عثمان، مردم شهر ری كه به تصرف عرب درآمده بود، بر ضد حاكم عرب شهر خود قيام كردند، كه اين بپاخيزی آنان بعدا به دست نظامیان اعزامی “سعد بن ابی وقاص” سركوب شد. در حمله اعراب به ری مردم شهر پايداری و مقاومت بسيار کردند؛ بطوريکه مغيره (سردار عرب) در اين جنگ چشمش را از دست داد. مردم جنگيدند و پايمردی کردند… و چندان از آنها کشته شدند که کشتگان را با نی شماره کردند و غنيمتی که خدا از ری نصيب مسلمانان کرد، همانند غنائم مدائن بود.( کتاب تاريخ طبری؛ جلد پنجم صفحه ۱۹۷۵)؛ در همين سال مردم شمال غربی ايران (آذربايجان) نيز بر ضد حکومت عرب قيام كردند كه آنان نيز به دست نيروهای “وليد عقبه” سركوب شدند. چندی بعد شهر استخر (شيراز) نيز كه اعراب را موقتا اخراج كرده بود دوباره به دست نيروهای عرب به فرماندهی “عثمان ابن عاص” افتاد. شهر باستانی استخر بارها بر ضد عرب قيام كرده بود. فتح “استخر” (سال‌های ۲۸-۳۰ هجری) مردم آنجا سر به شورش برداشتند و حاکم عرب آنجا را کشتند. اعراب مسلمان مجبور شدند برای بار دوم” استخر” را محاصره کنند. مقاومت و پايداری ايرانيان آنچنان بود که فاتح “استخر (عبدالله بن عامر) را سخت نگران و خشمگين کرد؛ بطوری‌که سوگند خورد که چندان بکشد از مردم استخر که خون براند. پس خون همگان مباح گردانيد و چندان کشتند خون نمی‌رفت تا آب گرم به خون ريختند، پس برفت و عده کشته شدگان که نام بردار بودند چهل هزار کشته بودند بيرون از مجهولان.(کتاب فارسنامه ابن بلخي صفحه ۱۳۵؛ کتاب تاريخ کامل؛ جلد سوم صفحه ۱۶۳)؛ در همان سالها نيروهای عرب به تصرف شهرهای مازندران پرداختند. در چالوس رويان؛ عبدالله ابن حازم مامور خليفه اسلام به بهانه (دادرسی) و رسيدگی به شکايات مردم؛ دستور داد تا آنان را در مکان‌های متعددی جمع کردند و سپس مردم را يک يک به حضور طلبيدند و مخفيانه گردن زدند؛ بطوری‌که در پايان آنروز هيچ کس زنده نماند … و ديه چالوس را آنچنان خراب کردند که تا سال‌ها آباد نشد و املاک مردم را بزور می‌بردند. (کتاب تاريخ طبرستان صفحه ۱۸۳ – کتاب تاريخ رويان؛ صفحه ۶)؛ یا در حمله اعراب به گرگان؛ مردم با سپاهيان اسلام به سختی جنگيدند؛ بطوری‌که سردار عرب (سعيد بن عاص) از وحشت؛ نماز خوف خواند. پس از مدت‌ها پايداری و مقاومت؛ سرانجام مردم گرگان امان خواستند و سعيد ابن عاص به آنان امان داد و سوگند خورد “يک تن از مردم شهر را نخواهد کشت”؛ مردم گرگان تسليم شدند؛ اما سعيد ابن عاص همه مردم را بقتل رسانيد؛ بجز يک تن؛ و در توجيه پيمان شکنی خود گفت: “من قسم خورده بودم که يک تن از مردم شهر را نکشم! ..” تعداد سپاهيان عرب در حمله به گرگان هشتاد هزار تن بود. (کتاب تاريخ طبري جلد پنجم صفحه ۲۱۱۶؛ کتاب تاريخ کامل؛ جلد سوم ؛ صفحه ۱۷۸). در زمان ساسانيان بيشتر افسران ارتش ايران از ميان مردان مازندرانی انتخاب می‌شدند و از ميان آنان، خانواده اسپهبدان مازندران بيشترين افسران را تسليم ارتش می‌كرد. بسياری از قهرمانان استقلال ايران از جمله مرداويچ، بوئیان و ديلميان دیگر از شمال ايران برخاستند و موفق شدند به هدف برسند. جنايات و تجاوزات اعراب تنها به اين شهر‌ها ختم نشده است و اينها تنها گوشه‌ای از تعرض اعراب به شهرهای ایران بود. مردم کرمان نیز سال‌ها در برابر اعراب مقاومت کردند تا سرانجام در زمان عثمان؛ حاکم کرمان با پرداخت دو ميليون درهم و دو هزار غلام بچه و کنيز؛ به عنوان خراج سالانه؛ با اعراب مهاجم صلح کردند.(کتاب تاريخ يعقوبی صفحه ۶۲؛ کتاب تاريخ طبری، جلد پنجم، صفحه ۲۱۱۶-۲۱۱۸؛ کتاب تاريخ کامل؛ جلد سوم، صفحه ۱۷۸-۱۷۹)؛ در شوشتر؛ مردم وقتی از تهاجم قريب‌الوقوع اعراب با خبر شدند، خارهای سه پهلوی آهنين بسيار ساختند و در صحرا پاشيدند. چون قشون اسلام به آن حوالی رسيدند، خارها به دست و پای ايشان بنشست؛ و مدتی در آنجا توقف کردند. پس از تصرف شوشتر، لشکر اعراب در شهر به قتل و غارت پرداختند و آنانی را که از پذيرفتن اسلام خودداری کرده بودند، گردن زدند. (کتاب الفتوح صفحه ۲۲۳ – کتاب تذکره شوشتر؛ صفحه۱۶)؛ استقلال طلبان ديگر، عمدتا خراسانی (از خراسان بزرگتر) و سيستانی (از سيستان بزرگتر) و دیگر نقاط ایران بودند.