کتاب روانشناسی توده ها

🔹کتاب ” روانشناسی توده ها “
🔹نوشته گوستاو لوبون
🔹ترجمه کیومرث خواجوی ها
🔹تعداد صفحات: ۲۴۳

🔹کتاب روانشناسی توده ها یکی از تأثیرگذارترین آثار روانشناسی اجتماعی در تاریخ است. این کتاب با ایجاد تجزیه و تحلیلی دقیق، رفتارهای جمعی اقراد و توده ها را مورد مطالعه قرار می دهد. این کتاب نه تنها بر فروید بلکه در قرن بیستم بر افرادی مانند هیتلر و موسولینی تأثیر عمیقی داشت – هر دو ممکن است از مشاهدات این کتاب به عنوان راهنمای برانگیختن احساسات مردمی استفاده کرده باشند.

🔹پدید آمدن جنبش‌های توده‌ای بزرگ، که خود طی چندین ده‌سال اخیر شاهد و قربانی آنها بوده ایم، توده‌ای شدن فزاینده زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باعث شده‌اند، که ما امروزه از پرسش زیر به مراتب شدیدتر از انسان‌های اوایل قرن حاضر به تکان آییم. پرسش این است که هر فرد، چگونه جزئی از یک توده به لحاظ تشکیلاتی و روانی کم و بیش متحدالشکل می‌شود، و چه عاملی باعث می‌شود تا وی به کاری دست بزند و یا از انجام عملی خودداری ورزد؟…. این کتاب از سه بخش تشکیل شده است:

◀️ در بخش نخست به معرفی روان توده‌ها، مشخصات عمومی و همینطور اخلاقیات و احساسات توده‌ها و نظریات و قضاوت‌ها و شکل‌های دینی در یقین توده‌ها توضیحات مفصلی داده شده است.

◀️ بخش دوم نیز به عقاید و آموزش‌های عقیدتی توده‌ها و رهبران آنها پرداخته شده است.

◀️ بخش سوم هم به تقسیم بندی و توصیف انواع توده ها مثل توده‌های جنایتکار، هیات‌های منصفه در دادگاه‌ها، توده‌های انتخاباتی و مجامع پارلمانی پرداخته است…

♦️دربخش نخست کتاب که به تعریفی از توده‌ها و عقاید آن اشاره شده، توده این چنین تعریف می‌شود:

” جماعتی از انسان‌ها، تحت شرایطی خاص و تنها تحت همین شرایط، ویژگی‌های جدیدی به دست می‌آورد، که با ویژگی‌های یک یک افراد تشکیل دهنده آن جماعت، تفاوت دارند. در این حال، شخصیت خودآگاه فرد ناپدید شده و احساس‌ها و افکار همگی افراد توده، به یکسو متوجه می‌گردد “.

– لوبون معتقد است: ” هر چه توان تفکر بخردانه توده اندک‌تر باشد، توان بیشتری برای عمل خواهد داشت “.

◀️ او چنین می‌پندارد که اگر تا پیش از این، رویدادهای سیاسی، معلول سیاست‌های موروثی دولتها و مبارزه اشراف، برای کسب قدرت بود، از این پس رای مردم است که بر آنها تاثیر خواهد گذاشت. لوبون به ورود طبقات متوسط به صفحه سیاست و نقش فزاینده آنها در تاثیرگذاری بر طبقه حاکم اشاره کرده و تاکید می‌کند که:

” توده‌ها، اتحادیه‌هایی تشکیل می‌دهند که قدرتمندان را ناگزیر به اطاعت کردن از آنها می‌کنند، بورس کار تاسیس می‌کنند، و علی رغم تمام قوانین اقتصادی در جهت بهبود شرایط کار و دستمزدها می‌کوشند. ایشان، نمایندگانی را برای مجلس انتخاب می‌کنند که از اراده به دست گرفتن ابتکار عمل و داشتن استقلال بی‌بهره‌اند. این نمایندگان غالبا با انتخاب شدن به رهبری کمیسیون‌های انتخاب کننده‌شان،  تحقیر می‌شوند. آشکار شدن خواسته‌های توده‌ها، هدف نهایی آنها را به تدریج روشن می‌سازد و آن تنزل دادن جامعه فعلی در جهت جامعه اشتراکی اولیه‌ای است که تا پیش از پیدایش تمدن در کلیه جوامع بشری وجود داشت “.

◀️ لوبون در بخشی از کتابش به شکل‌های دینی در یقین توده.ها اشاره کرده، و آن را با واژه‌ای به نام “دین حسی” توضیح می‌دهد و این چنین می‌گوید:

” این احساس، علائم بسیار ساده‌ای دارد که عبارتند از: ستایش کردن موجودی به اصطلاح برتر، ترسیدن از خشونتی که به آن نسبت داده میشود، اطاعت کردن محض و کورکورانه از دستورهای آن، عاجز بودن از بررسی تعلیمات عقیدتی آن، کوشش کردن به منظور نشر دادن این تعلیمات و گرایش به دشمن پنداشتن کسانی که حاضر به پذیرفتن آن تعلیمات نیستند “.

– او معتقد است: ” کسانی که امروز مغزهای مردم را تسخیر می‌کنند، محراب ندارند، ولی عکس‌ها و پیکره‌های ایشان، همه جا را پر کرده‌اند و در همه جا مورد ستایش قرار می‌گیرند “.

◀️ لوبون در بخش سوم کتابش، نیز به مشخصات و ویژگیهای رهبران توده و ادوات ایشان در ایجاد کردن یقین در توده‌ها، اشاره کرده و می‌گوید:

” هرگاه ادعایی به دفعات و متفق‌القول تکرار شود، پدیده ای ظهور می‌کند که به آن جریان فکری می‌گویند. این پدیده در نزد موسسات مالی، که با خریدن موسسات رقیب خود، آنها را در خود ادغام میکنند، مشاهده می‌شود. بر این جریان فکری، مکانیسم قدرتمند سرایت کردن هم اضافه می‌گردد. نظریات، احساس ها، تحریکات و آموزشهای عقیدتی، مثل میکروب به توده‌ها سرایت می‌کنند. همین پدیده‌ها را در نزد حیواناتی که به صورت گروهی زندگی می‌کنند نیز می‌توان مشاهده کرد. هرگاه اسبی به لبه آخور خود دندان بزند، اسب‌های دیگر هم از آن کار تقلید می‌کنند. اگر هول و تکان بر چند راس گوسفند عارض شود، به زودی همه رمه سراسیمه می‌شوند. حالات هراس و وحشتی که مردم را غفلتا در بر می‌گیرند، از همین سرایت احساس‌ها ناشی می‌شوند “.

◀️ لوبون کتابش را با چنین جمله شاهکاری به پایان می‌برد:

” ملتی توسط یک رویا، از بربریت بیرون می‌آید، و به سوی فرهنگی رهسپار می‌شود. سپس به محض زوال یافتن رویا، مراحل سقوط آن فرا می‌رسند و چنین است که حیات ملتی، به گردش ابدی خود ادامه می‌دهد “.